De 10R ladder

4 min

Het 10R circulariteitsmodel is opgesteld door Prof. dr. Jacqueline Cramer, oud-minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Het wordt o.a. gebruikt worden om circulariteit inzichtelijk en praktisch te maken. Hoe hoger een strategie op de 10R ladder staat, hoe beter deze aansluit bij circulaire ambities.

Samengevat kan de grootste winst behaald worden door producten niet, minder of slimmer te gebruiken. Als dit geen optie is kun je kijken of je de levensduur van het product (of onderdelen daarvan) kunt verlengen. Als laatste optie kun je nog proberen een nuttige toepassing te bedenken voor de restmaterialen.

Producten slimmer maken en gebruiken

1. Refuse

Denk voordat je een (impuls)aankoop doet even bewust na of je wel écht een nieuw product nodig hebt. Misschien concludeer je wel meteen dat dit niet het geval is. Heb je een ander product dat deze functie over kan nemen? Kun je het van iemand anders lenen? Zijn andere mensen die het product niet hebben minder gelukkig of succesvol?

Wacht minimaal 1 dag voordat je een (grote) aankoop doet
Minimalisme kan je helpen om ruimte te maken voor wat je belangrijk vind
Met de app Peerby kun je allerlei spullen lenen van (en uitlenen aan) jouw buren

The most environmentally friendly product
is the one you didn't buy
Joshua Becker

2. Reduce

Kan het met minder? Heb je nu echt meer ruimte nodig, of heb je gewoon te veel spullen? Koop je liever een pak met 10 paar sokken uit Azië, of heb je liever 3 paar die lokaal en duurzaam geproduceerd zijn en langer meegaan? Misschien kun je gerecyclede materialen gebruiken om nieuwe grondstoffen te besparen. Kun je misschien kleiner gaan wonen om loze ruimte(s) en hoge energiekosten te besparen?

De Konmari methode heeft al duizenden mensen geholpen met ontspullen
Deel spullen (gereedschap, boeken, etc.) met buren om samen geld te besparen
De Tiny House beweging groeit hard en biedt steeds meer mogelijkheden

Throw out the excess, clean up the mess,
say no to stress, and live with less.
Joshua Becker

3. Redesign

Kun je iets aan het product/ontwerp aanpassen waardoor het minder impact heeft op het milieu. Bijvoorbeeld minder verpakkingsmaterialen gebruiken, of het product zelf aanpassen waardoor er minder grondstoffen voor nodig zijn. Ook bestaande producten kunnen vaak duurzamer of efficiënter geproduceerd worden.

Visitekaartjes met een NFC chip kun je hergebruiken en online aanpassen
MOYU maakt notitieboekjes van steenpapier die je kunt blijven hergebruiken
Joseph Joseph maakt innovatieve en ruimtebesparende alledaagse producten

De levensduur van product(onderdelen) verlengen

4. Re-use

Hoe vaker je producten kunt hergebruiken, hoe minder impact je maakt op het milieu. Een simpele broodtrommel bespaart jaarlijks letterlijk honderden plastic wegwerpzakjes. Er zijn online ontzettend veel leuke multifunctionele toepassingen te vinden waarmee je één product op verschillende manieren kunt hergebruiken om geld en ruimte te besparen.

Geef spullen die nog goed zijn een tweede leven door ze te doneren of verkopen
New Horizon ontmantelt gebouwen om materialen te "oogsten" voor hergebruik
Het Kitchen-as-a-Service concept van Chainable is circulair en duurzaam

5. Repair

Gooi iets niet meteen weg als het kapot is maar kijk eerst of je het kunt repareren. Voor een lekke band heb je echt geen nieuwe fiets nodig. Met behulp van simpele instructievideo's op websites of platforms als Youtube kun je kleine reparaties vaak zelf uitvoeren. Misschien is er wel iemand anders in jouw omgeving die dit voor je kan doen.

In Nederland zijn honderden Repair Cafés, vind er een bij jou in de buurt
Fixje maakt elektronica zelf repareren mogelijk met onderdelen en handleidingen
Op de Bosch DIY pagina vind je tips en instructies voor reparaties of upcycling

6. Refurbish

Hierbij wordt (vaak een deel van) een bestaand product gerestaureerd of getransformeerd naar een ander (zo goed als) nieuw product. Dit kan een goede manier zijn om geld en grondstoffen te besparen. De kwaliteit van refurbished producten is afhankelijk van de persoon die de restauratie uitvoert. Er is een hele markt voor refurbished kleding, meubels, elektronica, gereedschap, auto's, huizen, enzovoort.

Het lapje op de spijkerbroek van vroeger is een vorm van refurbished kleding
Duurdere refurbished producten koop je het beste bij winkels met een keurmerk
Websites als Refurbished.nl verkopen gereviseerde elektronica met 3 jaar garantie
Deze term wordt regelmatig gebruikt als er eigenlijk sprake is van remanufacturing

7. Remanufacture

Remanufacturing gaat nog een stapje verder dan refurbished. Hierbij wordt een product helemaal gedemonteerd, waarbij ieder onderdeel geïnspecteerd en schoongemaakt wordt en versleten of defecte onderdelen vervangen. Het product wordt dan opnieuw gemaakt met een combinatie van hergebruikte, gerepareerde en nieuwe onderdelen.

Het kwaliteit- en prestatieniveau is hierbij gelijkwaardig aan een nieuw product
Als consument kun je dit niet eens in de gaten hebben als je het product koopt

8. Repurpose

Hierbij krijgt een voorwerp of materiaal een nieuwe functie die afwijkt van het oorspronkelijke doel ervan. Herbestemming stimuleert creatief denken en innovatie. Van iets ouds of weggegooids wordt iets nuttigs of waardevols gemaakt. Zoek buiten de gebaande paden om nieuwe en onverwachte toepassingen voor oude items te vinden.

Van zeecontainers worden bijvoorbeeld complete woningen gebouwd
Pinterest staat vol leuke doe-het-zelf projecten om producten te upcyclen
Versleten autobanden worden o.a. hergebruikt op speeltuinen en sportlocaties
Van oude houten pallets kun je met weinig ervaring meerdere leuke dingen maken

Restmaterialen nuttig toepassen

9. Recycle

Zijn de bovenstaande mogelijkheden geen optie? Dan kun je producten vaak nog recyclen. Hierbij worden de restmaterialen/grondstoffen gescheiden en gesorteerd, zodat ze eventueel nog ergens anders voor gebruikt kunnen worden. Hoe goed dit bij jou in de omgeving geregeld is, is sterk afhankelijk van de gemeente waar je in woont.

Met de AfvalApp kun je vinden waar je afval in jouw gemeente kunt recyclen
Weet je niet waar jouw afval in moet? Kijk dan op de Afvalscheidingswijzer

10. Recover

Door de inzameling van afval kan dit alsnog een plaats in de cyclus krijgen. Als laatste redmiddel kan een product nog omgezet worden naar energie, vaak door verbranding. Wanneer je dit in een gecontroleerde omgeving doet kun je de uitstoot van schadelijke stoffen reduceren en de vrijgekomen energie gebruiken voor warmte en/of elektriciteit.

Hout kun je uiteraard verbranden om licht en warmte te creëren
Groente-, fruit- en tuinafval kun je composteren voor nieuwe voedingstoffen

Hopelijk heeft dit artikel geholpen om de brede term circulair wat kleiner en vooral praktischer te maken. Misschien ben je wel tot de conclusie gekomen dat je al meer circulaire dingen doet dan je dacht. Of zie je juist nog veel verbetermogelijkheden?