Mobiliteitshub

Een mobiliteitshub is een strategisch gekozen (fysieke) locatie waar meerdere individuele transportbewegingen bij elkaar komen en waar reizigers gemakkelijk kunnen overstappen tussen verschillende vervoersmiddelen. Mobiliteitshubs worden ontworpen om efficiënt, duurzaam en gebruiksvriendelijk te zijn en spelen een cruciale rol in de transitie naar een toekomstbestendig mobiliteitssysteem. Je kunt dit principe een beetje vergelijken met een vakantiepark. Gebouwen zijn bereikbaar voor laden en lossen, maar parkeren doe je aan de rand van het terrein.

Voorzieningen

De benodigde voorzieningen voor een succesvolle hub zijn uiteraard afhankelijk van o.a. de beschikbare ruimte, het aantal gebruikers en hun daadwerkelijke behoefte. Daarom is goede samenwerking tussen alle betrokken partijen (gemeente, ontwikkelaars, uitvoerders, bewoners, vervoersbedrijven, bezorgers, etc.) essentieel. Enkele voorbeelden van voorzieningen die goed aansluiten bij een mobiliteitshub zijn:

• Parkeerplaatsen voor zowel bewoners als bezoekers van het gebied
• Openbaar vervoer met regelmatige en betrouwbare vertrektijden
• Deelvervoer met een ruim aanbod dat aansluit bij de behoefte van de gebruikers
• Afvalinzameling op centrale plekken zodat vuilniswagens niet door de wijk hoeven
• Pakketkluizen voor efficiënte bezorging van goederen en pakketjes
• Oplaadpunten om elektrische voertuigen op te kunnen laden
• Opslagruimte waar bewoners spullen met elkaar kunnen delen
• Flexibele werkplekken om woon-werkverkeer te vergemakkelijken en reduceren
• Aanvullende diensten zoals fietsreparaties, informatiecentra en/of horeca

Locatie, ontwerp en bouw

Een strategische locatie is bepalend voor het nut van een mobiliteitshub en voor de bereikbaarheid van de omgeving. Als men eerst door de hele wijk moet rijden om bij een hub te komen schieten we er weinig mee op. Daarom tref je een hub vaak aan nabij de toegangsweg(en) van het gebied waarvoor ze bestemd zijn. 

Grotere gebieden kun je omringen met kleinere hubs, zodat er altijd een op (comfortabele) loopafstand ligt voor bewoners, bezoekers en gebruikers. Idealiter ligt een hub nabij drukke plaatsen als scholen, bedrijven of winkelcentra. Zorg voor duidelijke routeaanwijzingen voor automobilisten, fietsers en voetgangers. 

Met een flexibele bouwconstructie kan een hub aangepast worden aan de toekomstige vraag en ontwikkelingen. Een compact ontwerp minimaliseert het ruimtegebruik in stedelijke gebieden. Stimuleer multifunctioneel ruimtegebruik met meerdere bouwlagen en combineer mobiliteit met wonen en/of werken om optimaal gebruik te maken van de grond en de omgeving. 

Groene omgeving

Een goed ontworpen hub past naadloos in het omgevingsbeeld en versterkt het landschap. Minder parkeerplaatsen in de wijk betekent meer ruimte voor groen in plaats van asfalt, beton en tegels. Groenstroken kunnen de hub verbinden met de wijk er omheen en mensen uitnodigen tot wandelen en fietsen. Bomen, hagen en waterpartijen maken de hub en omliggende wijk aantrekkelijk en adaptief. 

Goed voor omgeving en portemonnee

Door gebruik te maken van deelconcepten is een tweede auto vaak niet meer nodig. Sterker nog, misschien heb je helemaal geen eigen auto meer nodig. Zo kun je veel kosten besparen. Afhankelijk zijn van deelvervoer betekent wel dat je een reis vooruit moet plannen om jouw vervoer op tijd te reserveren. 

Op belangrijke knooppunten invulling geven aan de collectieve behoefte van de mensen in de directe omgeving leidt tot minder (onnodig) verkeer in de wijk (bezorgers, vuilniswagens, etc.). Dit maakt de straten en leefomgeving veiliger en schoner. 

Het delen van auto's en -fietsen vermindert de vraag naar de productie van nieuwe voertuigen. Circulariteit kan ook terugkomen in het duurzame bouwmethoden en -materialen, het efficiënt gebruik maken van de beschikbare grond en verstandige keuzes m.b.t. energie en water. 

Samenwerken voor het beste resultaat

Overheden nemen beslissingen over beleid, financiering, regelgeving en ruimtelijke planning. Allemaal aspecten die impact hebben op een mobiliteitshub. Overheden kunnen bijeenkomsten organiseren voor gebruikers en belanghebbende partijen, initiatieven ondersteunen met subsidies, regulering en beleid en samenwerking tussen stakeholders stimuleren, ondersteunen en faciliteren

Kennisinstellingen kunnen de benodigde informatie verzamelen en analyseren om gebruikerswensen in kaart te brengen. Zij kunnen bijvoorbeeld onderzoeken hoeveel draagvlak er is voor een hub, hoeveel parkeerplaatsen er dan nodig zijn en welke voorzieningen aansluiten bij de wensen van omwonenden.

Bedrijven kunnen slim inspelen op mobiliteitshubs door zich nabij deze strategische knooppunten te vestigen en hier producten, diensten en faciliteiten aan te bieden die aansluiten bij de behoefte van de omgeving. Denk bijv. aan fietsverhuur en -reparaties, opslag, apps, horeca of flexibele kantoorruimte.

De behoeften, wensen en feedback van de eindgebruikers (omwonenden, bezoekers, etc.) moeten worden meegenomen in het ontwerp, de implementatie en het beheer van de hub om te garanderen dat deze écht aansluit op de lokale vraag. Dit kan bijvoorbeeld m.b.v. co-creatie sessies, enquêtes en ambassadeurs.

Veilig en toegankelijk

Mobiliteitshubs leiden tot meer ontmoetingen en interactie tussen buurtbewoners. Je ziet vaak dezelfde gezichten onderweg naar de auto of als je afval gaat weggooien. Bij goede participatie gedurende de ontwikkeling van een hub leren betrokken buurtbewoners elkaar snel beter kennen.

Mobiliteitshubs kunnen auto's, verkeer en parkeerplaatsen minder dominant maken in het straatbeeld. Publieke ruimte kan weer dienen als sociale ontmoetingsruimte met bankjes en picknickplekken. Maak heldere afspraken en gedragsregels over het gebruik van gedeelde ruimtes en voorzieningen.

Snelheidsbeperkende maatregelen maken wijken veilig en aangenaam om te fietsen, te wandelen en te spelen. Zorg voor goede verlichting op de hub, in wachtruimtes en langs toegangswegen, fietspaden en wandelroutes. Op sommige plekken kan (camera)bewaking gewenst zijn.

Zorg voor toegankelijkheid voor minder mobiele mensen met bijv. hellingbanen, liften en brede paden. Alle gebouwen moeten goed bereikbaar zijn voor laden/lossen, mindervaliden en hulpdiensten. Dat betekent niet noodzakelijk dat iedereen voor de deur moet kunnen parkeren. 

Gezonde inwoners en omgeving

Een mobiliteitshub draagt bij aan een gezondere omgeving en inwoners als deze zodanig is ingericht dat andere (vervuilendere) transportbewegingen in de wijk overbodig zijn geworden. De luchtkwaliteit verbetert door de vermindering van uitstoot. Minder verkeersgeluiden komen de kwaliteit van leven ook ten goede. Stimuleer veilig en actief transport door wijken beter in te richten op wandel- en fietsverkeer. 

Andere kijk op mobiliteit

Autobezit is meestal niet de daadwerkelijke behoefte van gebruikers. Men wil zich zorgeloos verplaatsen van A naar B, de auto is slechts het middel. Om auto's minder dominant te kunnen maken in het straatbeeld moet aan een aantal randvoorwaarden worden voldaan, zowel op de hub als in de omliggende wijk(en).

Zorg voor voldoende ruimte om te parkeren aan de rand van de wijk en zorg dat mensen snel en gemakkelijk kunnen overstappen op fietsen, deelvoertuigen of het openbaar vervoer. Autoluwe zones en bewonersparkeervergunningen in woonwijken kunnen de parkeerdruk beperken. Zorg voor duidelijk gemarkeerde ophaal- en afzetlocaties voor deelauto’s, scooters en taxi’s zodat verkeer soepel verloopt.

De last-mile is de afstand tussen de mobiliteitshub en de eindbestemming van de reiziger. Deze afstand is vaak kort, maar kan een uitdaging zijn zonder de juiste infrastructuur en faciliteiten. Ga en blijf hiervoor continu in gesprek met de gebruikers. Richt je met name op omwonenden, aangezien zij deze afstand dagelijks overbruggen. Faciliteer afhaalpunten bij de hub om logistieke druk in de wijk te verminderen. 

Een goede verbinding met omliggende wijken en het openbaar vervoer is essentieel. Maak er een knooppunt van met diverse openbaar vervoersverbindingen en haltes bij de hub. Ook moet hier een breed en betaalbaar aanbod van deelvervoer en voorzieningen klaarstaan dat naadloos aansluit bij de behoefte van de bewoners en bezoekers van het gebied.

Geef langzaam verkeer prioriteit met een veilig en goed onderhouden netwerk van fiets- en wandelpaden dat aansluit op de hub. Zorg voor genoeg overdekte stalplaatsen voor (deel)fietsen op de hub en in de omliggende wijk(en). Denk ook aan laadpunten voor elektrische fietsen.

Data en informatie

Realtime reisinformatie en digitale displays en apps informeren reizigers over de beschikbaarheid van deelvervoer en vertrektijden van openbaar vervoer. Integreer reserveringen en betalingen. Technologie speelt een sleutelrol bij de optimalisatie van een hub. Sensoren kunnen bijv. de beschikbaarheid van parkeerplaatsen registreren. Met de juiste data kun je verkeersstromen monitoren en aanpassen voor een efficiënte doorstroming in de wijk. 

Energie opwekken en delen

Energieopwekking en -gebruik kunnen centraal worden gezet bij het ontwerp en de bouw van een mobiliteitshub. Zo kunnen er zonnepanelen op het dak, maar je kunt deze ook gebruiken om auto's droog te laten staan. Laten we zonnepanelenvelden voortaan boven parkeerplaatsen bouwen in plaats van in de natuur. Gebruik maken van energieopslag kan pieken in de belasting opvangen. Slimme oplaadstations kunnen deze energie efficiënt verwerken en gebruiken. 

Water opvangen en gebruiken

Goed waterbeheer draagt bij aan duurzaamheid en klimaatadaptatie. Zo kan men regenwater opvangen en gebruiken om de toiletten door te spoelen of voor irrigatie. Groene daken verminderen wateroverlast en verbeteren isolatie. Waterelementen als fonteinen of vijvers zorgen ook voor een prettige omgeving. 

Eventuele risico's en bezwaren

• Hoge investeringskosten: De realisatie van een mobiliteitshub incl. bouw, infrastructuur, technologie en beheer vraagt om een flinke investering. Klopt. Er zitten echter ook meerdere financiële voordelen aan. Dankzij een hub kan de hele omliggende wijk veel efficiënter gebruik maken van de ruimte. Het vergt minder onderhoud aan wegen en parkeerplaatsen en kan zelfs extra inkomsten opleveren door deelmobiliteit of andere voorzieningen aan te bieden. De financiële last kan verder verlaagd worden door subsidies en wederkerige samenwerking tussen overheden, bedrijven en eindgebruikers.
• Gebrek aan draagvlak: Bewoners kunnen zich verzetten tegen een mobiliteitshub als ze vrezen voor overlast, extra verkeer of het verliezen van parkeerplaatsen. Betrek omwonenden daarom vanaf het begin bij de planvorming. Neem hun zorgen mee in de ontwikkeling en zorg dat de hub en infrastructuur daar omheen goed aansluiten bij de daadwerkelijke behoefte (denk aan vrijheid, flexibiliteit, betaalbaarheid, veiligheid, toegankelijkheid, etc.) van de mensen in de omgeving. 
• Overlast en veiligheid: Een mobiliteitshub kan leiden tot meer verkeer en geluidsoverlast in de directe omgeving. Een strategische locatie is essentieel. Een afgelegen locatie wordt al snel gebruikt als hangplek. Een zichtbare locatie, sociale controle en verlichting met bewegingssensoren doen al veel. Daarnaast kunnen buurtgerichte maatregelen zoals cameratoezicht, buurtapps en samenwerking tussen lokale bewoners, ondernemers en boa's bijdragen aan een veilige omgeving.
• Geschikte locatie: Er is nu al sprake van chronisch ruimtetekort in steden. Dit kan het vinden van een geschikte bouwlocatie lastig maken. Misschien is het mogelijk om bestaande stationsomgevingen of parkeer- en bedrijventerreinen te transformeren. Meerdere kleine hubs bereiken dezelfde doelen, misschien nog wel beter dan één grote. In de rest van de omgeving komt hierdoor juist ruimte vrij.

Kortom, een mobiliteitshub is een slimme stedelijke mobiliteitsoplossing die goed kan aansluiten bij de behoeften van zowel bewoners als bezoekers. Een innovatief alternatief voor de manier waarop we ons in steden en wijken verplaatsen. Door de genoemde elementen samen te brengen wordt de hub een integraal onderdeel van een functionele, efficiënte en toekomstbestendige wijk.