De 10R ladder

Het 10R circulariteitsmodel is opgesteld door Prof. dr. Jacqueline Cramer, oud-minister van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer. Het kan o.a. gebruikt worden om circulariteit inzichtelijk en praktischer te maken. Hoe hoger een strategie op de 10R ladder staat, hoe beter deze aansluit bij circulaire ambities. 

Samengevat kan de grootste winst behaald worden door producten niet, minder of slimmer te gebruiken. Als dit geen optie is kun je kijken of je de levensduur van het product (of onderdelen daarvan) kunt verlengen. Als laatste mogelijkheid kun je nog proberen een nuttige toepassing te bedenken voor de restmaterialen.

Producten slimmer maken en gebruiken

1. Refuse

Denk voordat je een nieuwe (impuls)aankoop doet eerst even bewust na of je wel écht een nieuw product nodig hebt. Misschien concludeer je al meteen dat dit niet het geval is. Heb je iets anders dat deze functie over kan nemen? Kun je het van iemand anders lenen? Meer 'nee' zeggen creëert ruimte om tegen andere dingen vaker 'ja' te zeggen.

• Wacht minimaal 1 dag voordat je een (grote) nieuwe aankoop doet
• Minimalisme hielp mij om ruimte te maken voor wat ik écht belangrijk vind
• Met de app Peerby kun je allerlei spullen lenen van (en uitlenen aan) jouw buren

The most environmentally friendly product
is the one you didn't buy
Joshua Becker

2. Reduce

Minder kopen, minder spullen, minder grondstoffen, minder ruimte nodig, minder verbruiken, minder kosten, minder stress. Meer kwaliteit, meer hergebruiken, meer geld overhouden, meer tijd, meer plezier, meer ontspanning, meer voldoening.

• Door kleiner te gaan wonen besparen we honderden euro's per jaar aan energie
• De Konmari methode heeft al duizenden mensen geholpen met ontspullen
• Spullen (gereedschap, boeken, etc.) delen met buren om samen geld te besparen
• De Tiny House beweging groeit hard en biedt steeds meer mogelijkheden

Throw out the excess, clean up the mess,
say no to stress, and live with less.
Joshua Becker

3. Redesign

Kun je iets aan het product/ontwerp aanpassen waardoor het minder impact heeft op het milieu. Bijvoorbeeld minder verpakkingsmaterialen gebruiken, of het product zelf aanpassen waardoor er minder grondstoffen voor nodig zijn. Ook bestaande producten kunnen vaak duurzamer of efficiënter geproduceerd worden.

• Visitekaartjes met een NFC chip kun je hergebruiken en online aanpassen
• MOYU maakt notitieboekjes van steenpapier die je kunt blijven hergebruiken
• Joseph Joseph maakt innovatieve en ruimtebesparende alledaagse producten

De levensduur van product(onderdelen) verlengen

4. Re-use

Hoe vaker je producten kunt hergebruiken, hoe minder impact je maakt op het milieu. Een simpele broodtrommel bespaart jaarlijks letterlijk honderden plastic wegwerpzakjes. Er zijn online ontzettend veel leuke multifunctionele toepassingen te vinden waarmee je één product op verschillende manieren kunt gebruiken om geld en ruimte te besparen.

• Geef spullen die nog goed zijn een tweede leven door ze te doneren of verkopen
• New Horizon ontmantelt gebouwen om materialen te "oogsten" voor hergebruik
• Het Kitchen-as-a-Service concept van Chainable is circulair en duurzaam

5. Repair

Gooi iets niet meteen weg als het kapot is maar kijk eerst of je het kunt repareren. Voor een lekke band heb je echt geen nieuwe fiets nodig. Met behulp van simpele instructievideo's op websites of platforms als Youtube kun je kleine reparaties vaak zelf uitvoeren. Misschien is er wel iemand anders in jouw omgeving die dit voor je kan doen.

• In Nederland zijn honderden Repair Cafés, vind er een bij jou in de buurt
• Fixje maakt elektronica zelf repareren mogelijk met onderdelen en handleidingen
• Op de Bosch DIY pagina vind je tips en instructies voor reparaties of upcycling

6. Refurbish

Hierbij wordt (vaak een deel van) een bestaand product gerestaureerd of getransformeerd naar een ander (zo goed als) nieuw product. Dit kan een goede manier zijn om geld en grondstoffen te besparen. De kwaliteit van refurbished producten is afhankelijk van de persoon die de restauratie uitvoert. Er is een hele markt voor refurbished kleding, meubels, elektronica, gereedschap, auto's, huizen, enzovoort.

• Het lapje op de spijkerbroek van vroeger is een vorm van refurbished kleding
• Duurdere refurbished producten koop je het beste bij winkels met een keurmerk
• Websites als Refurbished.nl verkopen gereviseerde elektronica met 3 jaar garantie
• Deze term wordt regelmatig gebruikt als er eigenlijk sprake is van remanufacturing

7. Remanufacture

Remanufacturing gaat nog een stapje verder dan refurbished. Hierbij wordt een product helemaal gedemonteerd, waarbij ieder onderdeel geïnspecteerd en schoongemaakt wordt en versleten of defecte onderdelen vervangen. Het product wordt dan opnieuw gemaakt met een combinatie van hergebruikte, gerepareerde en nieuwe onderdelen.

• Het kwaliteit- en prestatieniveau is hierbij gelijkwaardig aan een nieuw product
• Als consument kun je dit niet eens in de gaten hebben als je het product koopt

8. Repurpose

Hierbij krijgt een voorwerp of materiaal een nieuwe functie die afwijkt van het oorspronkelijke doel ervan. Herbestemming stimuleert creatief denken en innovatie. Van iets ouds of weggegooids wordt iets nuttigs of waardevols gemaakt. Zoek buiten de gebaande paden om nieuwe en onverwachte toepassingen voor oude items te vinden.

• Van zeecontainers worden bijvoorbeeld complete woningen gebouwd
• Pinterest staat vol leuke doe-het-zelf projecten om producten te upcyclen
• Versleten autobanden worden o.a. hergebruikt op speeltuinen en sportlocaties
• Van oude houten pallets kun je met weinig kluservaring leuke dingen maken

Restmaterialen nuttig toepassen

9. Recycle

Zijn de bovenstaande mogelijkheden geen optie? Dan kun je producten vaak nog recyclen. Hierbij worden de restmaterialen/grondstoffen gescheiden en gesorteerd, zodat ze eventueel nog ergens anders voor gebruikt kunnen worden. Hoe goed dit bij jou in de omgeving geregeld is, is sterk afhankelijk van de gemeente waar je in woont.

• Met de AfvalApp kun je vinden waar je afval in jouw gemeente kunt recyclen
• Weet je niet waar jouw afval in moet? Kijk dan op de Afvalscheidingswijzer

10. Recover

Door de inzameling van afval kan dit alsnog een plaats in de cyclus krijgen. Als laatste redmiddel kan een product nog omgezet worden naar energie, vaak door verbranding. Wanneer je dit in een gecontroleerde omgeving doet kun je de uitstoot van schadelijke stoffen reduceren en de vrijgekomen energie gebruiken voor warmte en/of elektriciteit.

• (Zwerf)afval opruimen met je buren is stiekem best gezellig!
• Hout kun je uiteraard verbranden om licht en warmte te creëren
• Groenafval kun je composteren voor nieuwe voedingstoffen

Hopelijk heeft dit artikel geholpen om de brede term circulair wat kleiner en vooral praktischer te maken. Misschien ben je wel tot de conclusie gekomen dat je al meer circulaire dingen doet dan je dacht. Of zie je juist nog veel verbetermogelijkheden?